Ciało człowieka i jego rozwój to bardzo skomplikowany i ciekawy obszar badań. W przypadku jamy ustnej także mamy do czynienia z różnymi zjawiskami, które mogą nastręczać problemy. Dziś zajmiemy się hipodoncją, czyli wrodzonym brakiem jednego lub kilku zębów. Jakie są przyczyny hipodoncji? Dowiesz się z naszego artykułu.
Hipodoncja - kompendium wiedzy:
- Hipodoncja – co to jest?
- Co wiemy o hipodoncji?
- Przyczyny hipodoncji
- Czy hipodoncja jest dziedziczna?
- Problemy wynikające z hipodoncji
- Czy hipodoncję można leczyć?
Hipodoncja – co to jest?
Hipodoncja jest to nieprawidłowość, która polega na tym, że u danej osoby nie powstały na etapie życia płodowego zawiązki zębowe, a więc w następstwie też zęby. Jest to więc wrodzona wada. Analiza danych z różnych krajów świata wskazuje, że hipodoncja dotyczy około 6,4% ludzi.
Przy diagnozowaniu hipodoncji nie są brane pod uwagę ósemki. Dlaczego? Bo ich brak jest zbyt powszechny i fizjologiczny, a to znaczy, że brak tzw. zębów mądrości nie traktuje się jako wadę rozwojową czy chorobę, lecz cechę indywidualną.
A więc ile zębów ma człowiek przy prawidłowej budowie jamy ustnej? W dzieciństwie mamy 20 zębów mlecznych, a w wieku dojrzałym 28 zębów stałych (plus maksymalnie cztery ósemki, które mogą, ale wcale nie muszą się pojawić).
Hipodoncja to przeciwieństwo opisywanej przez nas niedawno hiperdoncji. Specjaliści porządkują stopień wady następująco:
Hipodoncja > brak od 1 do 5 zębów
Oligodoncja > brak 6 lub więcej zębów
Anodoncja > całkowity brak wykształcenia się zębów
Warto zauważyć, że u niektórych osób obserwowano obecność zawiązek zębów mlecznych, natomiast brak było zawiązek zębów stałych. Wówczas może wystąpić zjawisko tzw. przetrwałych zębów mlecznych, czyli takich, które nie wypadły i pozostają u osoby dorosłej.
Produkty powiązane
Co wiemy o hipodoncji?
W wyniku hipodoncji obserwuje się najczęściej brak siekaczy bocznych i górnych. Anomalia ta może współwystępować z innymi chorobami o podłożu genetycznym, ale znacznie częściej jest to izolowana wada (czyli bez innych chorób).
Jeśli hipodoncja występuje jako część zespołu genetycznego, to dotyczy to najczęściej:
- zespołu Downa
- dysplazji ektodermalnej
- zespołu Riegera
- zespołu Van der Woude’a
- zespołu Witkopa
Hipodoncja może mieć również postać:
- mikrodoncji – gdy występują małe, choć o prawidłowej budowie zęby;
- taurodontyzmu – gdy komora zęba trzonowego jest pionowo powiększona, a korzeń mniejszy.
Produkty powiązane
Sprawdź >> Czy mleczaki mają korzenie?
Dość często brak zębów wynikający z hipodoncji jest symetryczny – po lewej i prawej stronie oraz w relacji szczęki i żuchwy. W przypadku pozostałych zębów u osoby z hipodoncją możemy spotkać się z zaburzeniami kształtu zębów (np. stożkowate zęby) i hipoplazją szkliwa.
Przyczyny hipodoncji
Przyczyny hipodoncji mogą obejmować szeroki zakres czynników genetycznych i środowiskowych. Z reguły odpowiedzialne za tę anomalię są mutacje. Do pozagenetycznych przyczyn hipodoncji należą choroby u matki podczas ciąży.
Do nieprawidłowości w kształtowaniu zawiązków zębów może dojść z powodu cukrzycy, różyczki, ospy wietrznej, gruźlicy czy kiły. Wpływ na to mogą też mieć zaburzenia hormonalne.
Produkty powiązane
Inne przyczyny hipodoncji, to:
- narażenie na napromieniowanie w okresie prenatalnym lub we wczesnym dzieciństwie
- kontakt z substancjami toksycznymi (w tym także z nikotyną i alkoholem)
- chemioterapia i radioterapia u dziecka
- niektóre leki zażywane przez matkę w trakcie ciąży (np. przeciw epilepsji)
- niedoborowa dieta (ze szczególnym uwzględnieniem witaminy A i D)
- urazy szczęki lub żuchwy w dzieciństwie
>> Rola witamin i minerałów w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej
W literaturze medycznej pojawiają się hipotezy, że uszkodzenie lub nieprawidłowe unerwienie zawiązków zębowych (w ostatniej fazie ich rozwoju płodowego) może wpływać na ich wadliwe ukształtowanie lub całkowity brak – co w konsekwencji prowadzi do hipodoncji. Nie jest to jednak dobrze udokumentowane klinicznie, a głównie opiera się na nielicznych doniesieniach. Taka teoria traktowana jest jako możliwa przyczyna środowiskowa, ale brak jej potwierdzenia w formie dużych badań epidemiologicznych.
W badaniach radiologicznych stwierdzono, że przedwczesne wapnienie siodła tureckiego (jest to rzadki stan patologiczny w mózgu) występuje znacznie częściej u osób z hipodoncją niż w populacji kontrolnej.
Produkty powiązane
Czy hipodoncja jest dziedziczna?
Hipodoncja może być wadą dziedziczną, ale sposób jej dziedziczenia nie jest zawsze jednakowy, a u nosicieli mutacji wada nie zawsze się ujawnia. Możliwe typy dziedziczenia hipodoncji to:
- autosomalne dominujące z niepełną penetracją genu
- poligenowe
- autosomalne recesywne
- dziedziczenie związane z płcią (w związku z częstszym występowaniem tej anomalii u kobiet)
Jeśli u dziecka nie pojawiły się we właściwym czasie mleczaki, należy zgłosić się do dentysty. Sprawdź w naszym poradniku które zęby wychodzą pierwsze.
Diagnozowanie hipodoncji opiera się na zdjęciu pantomograficznym.
Problemy wynikające z hipodoncji
Brak wykształcenia się zębów niesie wiele trudności i jest przyczyną wtórnych zaburzeń. Nieidealny uśmiech wywołuje kompleksy, skrępowanie i obniżoną samoocenę, choć to akurat najmniejszy problem, bo dotyczy tylko estetyki.
Konsekwencją hipodoncji jest:
- przodozgryz
- przemieszczenia i pochylenia pozostałych zębów
- ekstruzja, czyli wysuwanie się zębów przeciwstawnych
- zaburzenia funkcji żucia z powodu nierównomiernego obciążenia
- bóle stawu skroniowo-żuchwowego
- tyłozgryz
- problemy z wymową i prawidłową artykulacją głosek
- zanik kości wyrostka zębodołowego miejscu brakujących zębów
Czy hipodoncję można leczyć?
Leczenie hipodoncji w każdym przypadku jest planowane indywidualnie dla każdego pacjenta. Ze względu na towarzyszące temu zjawisku wady zgryzu i komplikacje, konieczna jest konsultacja z lekarzem ortodontą i chirurgiem specjalizującym się w implantologii. W kwestii wad wymowy – wskazana jest współpraca z logopedą.
Produkty powiązane
W leczeniu hipodoncji zębów mlecznych wykorzystuje się protezy ruchome, które można systematycznie dostosowywać do rosnącego dziecka i zmian zachodzących w budowie twarzoczaszki. Zapobiega to przesuwaniu się pozostałych zębów i chroni przed pogłębianiem się zaburzeń.
Kiedy zęby mleczne wypadają i trwa etap wymiany na zębów na stałe, to wraz z ruchomą protezą stosuje się nadbudowę koron.
>> Zobacz nasze akcesoria i produkty dla aparatów ortodontycznych i protez
Do leczenie hipodoncji w przypadków stałych zębów stosowane są:
- implanty pojedyncze
- konstrukcje protetyczne
- mosty adhezyjne
- mosty protetyczne
- protezy zębowe
Produkty powiązane
Zanik kości jest istotną przeszkodą w zastosowaniu implantów, a do oceny sytuacji służy tomografia komputerowa 3D. Sprawdź jaka jest różnica między zdjęciem RTG a tomografią zębów.
Lekarz może zaproponować pacjentowi przeprowadzenie zabiegu podniesienia dna zatoki szczękowej. Po udanej regeneracji i zwiększeniu objętości kości, możliwe jest wszczepienie implantu.
Źródła:
- A. H. Al-Ani, J. S. Antoun, W. M. Thomson, T. R. Merriman, M. Farella, Hypodontia: An Update on Its Etiology, Classification, and Clinical Management [w:] BioMed Research International 2017 Mar 19;2017:9378325 (dostęp: 24.07.2025).
- Ibrahim AlShahrani, Rafi A Togoo, Mohammed Ali AlQarni, A Review of Hypodontia: Classification, Prevalence, Etiology, Associated Anomalies, Clinical Implications and Treatment Options [w:] World Journal of Dentistry April-June 2013;4(2):117-125 (dostęp: 24.07.2025).
- V. Ravi, A Murashima-Suginami, H. Kiso, Y. Tokita, C.L. Huang, K. Bessho, J. Takagi, M. Sugai, Y. Tabata, K. Takahashi, Advances in tooth agenesis and tooth regeneration [w:] Regenerative Therapy Volume 22, March 2023 (dostęp: 24.07.2025).
